ساختمان تمام میکروسکوپ‌ها شامل دو قسمت بدنه و پایه است و اجزای زیر به این دو قسمت اتصال می‌یابند.
صفحه (Stage): به صفحۀ افقی که لام یا سلاید روی آن قرار می‌گیرد، گفته می‌شود. این صفحه دارای یک گیره (Mechanical stage) و یک پیچ کنترل (Mechanical stage control) جهت نگهداری و جابجا کردن لام در جهات مختلف می‌باشد.
منبع نور: در قسمت پایۀ اغلب میکروسکوپ‌ها یک منبع نوری قرار دارد. در انواع جدید، لامپ مجهز به یک سیستم کنترل نور می‌باشد. بسیاری از میکروسکوپ‌ها علاوه بر آن دارای یک صافی با دانیسیتۀ خنثی (Neutral density) نیز می‌باشد که معمولاً برای مشاهدۀ اجرام با بزرگنمایی کمتر (Low magnification) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عدسی‌ها: تمام میکروسکوپ‌ها دارای سه نوع عدسی چشمی، شیئی و کندانسور هستند. عدسی چشمی (Ocular) که بالای میکروسکوپ قرار داشته و از دو عدسی داخلی با درشت‌نمایی ۱۰X تشکیل شده است. عدسی‌های شیئی (Objective) نیز از سه عدسی یا بیشتر تشکیل یافته‌اند و به یک قطعه دوار (Nosepiece) که برروی لام حرکت می‌کند، اتصال دارند.
درشت‌نمایی عدسی‌های شیئی که برروی اغلب میکروسکوپ‌ها بکار رفته‌اند، به ترتیب ۱۰X (ضعیف)، ۴۵X (قوی خشک) و ۱۰۰X (روغنی یا ایمرشن)(برای جلوگیری از شکست نور از روغن سدر استفاده می‌شود) می‌باشند. سومین عدسی کندانسور است که در زیر صفحه قرار گرفته و موجب متمرکز کردن نور لامپ بر لام می‌گردد.
پیچ تنظیم کنندۀ زیر صفحه‌ای (Substage adjustment knob) باعث بالارفتن و پایین آمدن کندانسور می‌گردد.
اهرم دیافراگم (Diaphragm lever) برای کنترل میزان نوری که از کندانسور عبور می‌کند، بکار می‌رود. پیچ‌های میزان کنندۀ تصور (Focusing knobs) شامل پیچ‌های ماکرومتر (Coarse adjustment knob) و میکرومتر (Fine adjustment knob) بروی بدنۀ میکروسکوپ، جهت تنظیم تصویر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نکات مهم در مورد کار با میکروسکوپ
میکروسکوپ وسیله‌ای حساس می‌باشد لذا هنگام کار با آن باید به نکات زیر توجه کامل نمود. ↓
- قبل از شروع کار با میکروسکوپ، تمیز بودن لنزهای آن مورد بررسی قرار گیرد.
- از حرکت و جابجا نمودن میکروسکوپ هنگام کار خودداری شود. در صورت نیاز به انتقال میکروسکوپ باید یک دست زیر بدنۀ آن و با دست دیگر بازوی آن گرفته و سپس حمل گردد.
- بعد از اتمام کار با میکروسکوپ، لنزهای آن بویژه عدسی ۱۰۰ با استفاده از Lens paper تمیز شود و میکروسکوپ خاموش شود.
- به منظور جلوگیری از ورود گرد و غبار به بخش‌های مختلف میکروسکوپ، بعد از اتمام کار از روپوش مخصوص آن استفاده شود.
